فلج مغزی چیست و چطور درمان می‌شود؟

فلج مغزی چیست و چطور درمان می‌شود؟ مدت زمان مطالعه: 6 دقیقه

غزاله اله وردی
23 دی 1402

فلج مغزی (CP) مشکلی است که بر توان ماهیچه و مهارت‌های حرکتی کودک تأثیر می‌گذارد. این اختلال مانع از حرکت بدن به صورت هماهنگ و هدفمند می‌شود و می‌تواند در عملکرد سایر اعضای بدن نیز مشکل ایجاد کند، مانند تنفس، کنترل مثانه و روده، غذا خوردن و صحبت کردن.

این مشکل اغلب ناشی از آسیب مغزی است که قبل، در حین تولد نوزاد یا در 3 تا 5 سال اول زندگی کودک اتفاق می‌افتد و می‌تواند منجر به مشکلات دیگری مانند مشکلات بینایی، شنوایی و یادگیری شود.

انواع CP عبارتند از:

اسپاستیک – باعث سفتی و مشکلات حرکتی می‌شود.
دیسکینتیک (آتتوئید) – باعث بروز حرکات کنترل نشده می‌شود.
آتاکسیک – باعث ایجاد مشکل در تعادل و درک عمق می‌شود.

علت بروز فلج مغزی چیست؟

علت CP همیشه مشخص نیست. اما بسیاری از علل مشخص شده به زمانی بازمی گردد که مغز کودک هنوز در حال رشد است، مانند قبل از تولد یا در اوایل نوزادی. این مشکل ممکن است به دلیل:

عفونت در دوران بارداری
سکته در رحم یا بعد از تولد
زردی نوزاد که درمان نشده (زردی پوست و سفیدی چشم)
اختلالات ژنتیکی
مشکلات پزشکی در مادر در دوران بارداری
بروز اتفاقات نادر در هنگام زایمان مانند نرسیدن اکسیژن به نوزاد
ضربه به سر نوزاد

احتمال بروز فلج مغزی در نوزادان نارس، همینطور نوزادان با وزن کم و چند قلو، دوقلوها و سه قلوها، بیشتر از نوزادان کامل است. آسیب مغزی در دوران نوزادی یا اوایل کودکی نیز می‌تواند منجر به CP شود. به عنوان مثال، یک نوزاد یا کودک نوپا ممکن است در اثر موارد زیر آسیب ببیند:

مسمومیت از سرب
مننژیت باکتریایی
جریان خون ضعیف به مغز
تکان خوردن در دوران نوزادی (سندرم تکان خوردن نوزاد)
تصادف با اتومبیل

فلج مغزی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

نوزادانی که زود به دنیا می‌آیند یا دچار مشکلات خاصی هستند که آنها را در معرض خطر قرار می‌دهد، باید به طور منظم از نظر بروز علائم این اختلال مورد ارزیابی و معاینه قرار گیرند. پزشکان به دنبال موارد زیر هستند:

تأخیر در رشد، مانند ناتوانی در دسترسی به اسباب بازی تا 4 ماهگی یا نشستن تا 7 ماهگی
مشکلات مربوط به مهارت‌های حرکتی، مانند ناتوانی در خزیدن، راه رفتن، یا حرکت دادن دست‌ها و پاها به روش معمول
حرکات ناهماهنگ
تون عضلانی که بیش از حد سفت شده یا خیلی شل است
باقی ماندن رفلکس‌های نوزادان فراتر از سن عادی (مانند گرفتن کف دست، یا بازتاب دست در مشت)

فلج مغزی چه مشکلاتی ایجاد می‌کند؟

طیف وسیعی از ناتوانی‌های جسمی و شناختی (توانایی یادگیری و درک) در پی این آسیب ایجاد می‌شود. برخی از بچه‌ها در حرکت یا یادگیری با مشکلات زیادی روبرو می‌شوند، در حالی که برخی دیگر این مشکل را ندارند که همه اینها بستگی به میزان آسیب مغز دارد. به عنوان مثال، آسیب می‌تواند جزئی باشد و فقط بر قسمتی از مغز تاثیر بگذارد که راه رفتن را کنترل می‌کند یا می‌تواند روی ناحیه بزرگتری تاثیر بگذارد که راه رفتن و صحبت کردن را کنترل می‌کند. سایر آسیب‌های ناشی از این مشکل عبارتند از:

اختلال بینایی یا نابینایی
از دست دادن شنوایی
آسپیراسیون غذایی (مکیدن غذا یا مایع به داخل ریه)
رفلاکس معده
مشکلات گفتاری و یا آب ریزش
پوسیدگی دندان
اختلالات خواب
پوکی استخوان (استخوان‌های ضعیف و شکننده)
مشکلات رفتاری
ناتوانی‌های یادگیری
تشنج، مشکلات گفتاری و ارتباطی و مشکلات یادگیری

علائم و نشانه‌های فلج مغزی

اغلب، تأخیر رشد ما را مشکوک به وجود مشکل مغزی می‌کند. این بدان معناست که کودک به نقاط عطف کلیدی مانند چرخش، خزیدن، نشستن، راه رفتن یا صحبت همزمان با همسالان خود نمی‌رسد. هنگام تشخیص، متخصصان پزشکی به دنبال علائم و نشانه‌هایی مانند تون عضلانی غیرطبیعی، حالت غیر معمول، و رفلکس‌های مداوم نوزادان می‌گردند. همچنین، آزمایش‌های اضافی مانند اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)، الکتروانسفالوگرام (EEGs) و آزمایشات ژنتیکی نیاز است.

در بسیاری از موارد، والدین حتی قبل از انجام آزمایشات پزشکی متوجه علائم و نشانه‌های فلج مغزی می‌شوند.
علائم را می‌توان از سنین بسیار پایین نیز تشخیص داد. تشخیص به موقع می‌تواند به تسریع دریافت خدمات توان بخشی کمک کند. در ادامه علائم این اختلال در شش ماهگی را بررسی می‌کنیم:

وقتی نوزاد به پشت دراز کشیده است، نمی‎تواند سر خود را بالا نگه دارد.
در حالی که نوزاد در آغوش گرفته شده است، ممکن است کمر و گردن خود را بیش از حد عقب بکشد، گویی در حال افتادن است.
عضلات نوزاد دچار سفتی (هایپرتونیک) یا شلی (هیپوتونیک) است.
هنگامی که نوزاد را در دست می‌گیرند، پاها سفت می‌شوند یا متقاطع قیچی می‌شوند.
شست نوزاد به طور مداوم به سمت مرکز کف دست خم می‌شود.
بالای شش ماه نیز ممکن است نشانه‌های فلج مغزی ظاهر شوند. از جمله:
کودک در هر دو جهت غلت نمی‌زند.
انتخاب دست در کودک زودتر از حالت عادی رخ داده است و نوزاد چپ دست یا راست دست است.
کودک برای به هم رساندن دستان خود تقلا می‌کند.
بردن دست به دهان برای کودک سخت است.
خزیدن کودک غیرطبیعی است و در حالی که برای خزیدن به یک دست و یک پا فشار وارد می کند، به نظر می‌رسد دست و پای دیگرش را به دنبال خود می‌کشد.
نمی‌تواند چهار دست و پا راه برود.
نمی‌تواند بدون پشتیبانی دیگران بایستد.

روند درمان فلج مغزی چگونه است؟

هیچ گونه درمانی برای این مشکل وجود ندارد اما منابع و درمان‌های مختلف می‌توانند به بچه‌ها در رشد و بالندگی بالقوه کمک کنند. به محض تشخیص CP، درمان برای حرکت و سایر نقاط ضعف کودک مانند یادگیری، گفتار، شنوایی و رشد اجتماعی و عاطفی شروع می‌شود. دارو به کودکانی که دچار درد و سفتی عضلانی هستند، کمک می‌کند. در مواردی، جراحی برای رفع دررفتگی مفصل ران و اسکولیوز (انحنای ستون فقرات)، لازم است. برای کمک به راه رفتن و ایستادن نیز استفاده از بریس یا عصا برای برخی از کودکان تجویز می‌شود.

سلامت استخوان‌های کودک با رعایت رژیم‌های غذایی سرشار از کلسیم، ویتامین D و فسفر بهبود می‌یابد. پزشکان و متخصصان تغذیه می‌توانند به خانواده‌ها اطلاعات مربوط به رژیم غذایی مناسب را بدهند و در صورت نیاز تغییراتی را در رژیم غذایی یا برنامه غذایی آنها پیشنهاد کنند.

زندگی با کودکانی که دچار فلج مغزی هستند متفاوت است. این کودکان به کمک و حمایت بیشتری نیاز دارند و بسته به سطح آسیب درمان می‌تواند تا حدی به آنها کمک کند. به نظر شما کودکانی که دچار این مشکل هستند به چه مراقبت‌هایی نیاز دارند؟ چه حمایت‌هایی به ارتقا کیفیت زندگی آنان کمک می‌کند؟ تجربیات خود را با ما در قسمت دیدگاه ها درمیان بگذارید.

شادآموز را در اینستاگرام دنبال کنید: